Elektronik kelepçe, kişinin fiziksel konumunun yetkili merciler tarafından uzaktan takip edilmesini sağlayan elektronik bir denetim aracıdır. Genellikle bileğe ya da ayak bileğine takılan bu cihaz, özellikle adli kontrol, ev hapsi, denetimli serbestlik gibi uygulamalarda kullanılır. Hem suçlunun toplumdan tamamen izole edilmeden kontrol altında tutulmasını sağlar hem de ceza infaz kurumlarının yükünü azaltır.
Elektronik Kelepçe Nasıl Çalışır?
Elektronik kelepçeler, GPS veya radyo frekansı (RF) teknolojisi ile çalışır. Cihaz, kişinin konumunu belirli aralıklarla merkezi bir kontrol sistemine iletir. Belirlenen alanın dışına çıkıldığında veya cihaz çıkarılmaya çalışıldığında sistem, ilgili birimlere anında bildirim gönderir. Bazı modellerde sesli uyarı ve sesli iletişim özellikleri de bulunmaktadır.
Elektronik Kelepçe Uygulamaları
Elektronik kelepçe, sadece ceza hukuku kapsamında değil, aynı zamanda aile içi şiddet davalarında mağduru korumak amacıyla da kullanılır. Örneğin, mağdura yaklaşma yasağı bulunan kişilerde bu cihaz kullanılarak ihlal anında önlem alınabilir. Ayrıca, çocukların ya da zihinsel engelli bireylerin takibi gibi özel durumlarda da kullanılabilir.
Elektronik Kelepçe ile Ev Hapsi
Ev hapsi, bir kişinin belirli bir süre boyunca evinde kalmasını gerektiren adli bir kontrol türüdür. Elektronik kelepçe, bu sürecin takibi için en etkili yöntemlerden biridir. Kişi, belirlenen saatlerde evde olmadığında sistem otomatik olarak uyarı verir ve gerekli yaptırımlar devreye girer.
Elektronik Kelepçe Yasal Düzenlemeleri
Türkiye’de elektronik kelepçe uygulaması, 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun kapsamında yürütülür. Bu uygulamanın hangi suçlar için, hangi süreyle ve hangi şartlarda kullanılabileceği yasalarla belirlenmiştir. Uygulama genellikle savcılık, mahkeme ya da infaz hakimliğinin kararıyla yürürlüğe girer.
Türkiye’de Elektronik Kelepçe Kullanım Prosedürü
Türkiye’de elektronik kelepçe kullanımı şu adımlar doğrultusunda gerçekleşir:
- Mahkeme Kararı
Elektronik kelepçe ancak bir mahkeme kararı veya savcılık talimatı ile uygulanabilir. En sık görülen uygulamalar; ev hapsi, denetimli serbestlik, uzaklaştırma ve yaklaşma yasağı gibi durumlarda olur. - Uygunluk Değerlendirmesi
Kelepçe uygulanacak kişi hakkında risk analizi ve sosyal inceleme raporları hazırlanır. Sabit bir ikametgah, düzenli bir yaşam ve yeniden suç işleme riskinin düşük olması gibi kriterler değerlendirilir. - Takip Sistemi Kurulumu
Kişinin kelepçesi takılırken aynı zamanda gerekli izleme cihazları (örneğin ev içine konumlandırılacak sinyal cihazları) da yerleştirilir. Kurulum, Emniyet Genel Müdürlüğü ya da Adalet Bakanlığı bünyesindeki Elektronik İzleme Merkezi koordinasyonunda yapılır. - İzleme ve Bildirim
Kişi belirlenen saatler dışında dışarı çıkarsa, kelepçeyi çıkarmaya çalışırsa veya belirlenen güvenli alanları ihlal ederse sistem uyarı verir. Bu uyarılar doğrudan izleme merkezine düşer ve ilgili birimler müdahalede bulunur. - Periyodik Kontrol
Elektronik izleme birimleri düzenli olarak sistemi kontrol eder. Aynı zamanda kişinin yükümlülüklere uyup uymadığı da takip edilir. Gerekli durumlarda yerinde denetim yapılır. - Sona Erdirme
Elektronik kelepçe uygulaması, cezanın tamamlanması, riskin ortadan kalkması ya da mahkeme kararıyla sona erdirilir.
Bu sistem Türkiye’de 2013 yılından bu yana aktif olarak uygulanmakta ve zamanla hem teknik hem yasal yönden geliştirilmektedir. Özellikle kadına şiddet vakalarında koruyucu önlem olarak sıkça başvurulan bir yöntem haline gelmiştir.
Elektronik Kelepçe ve Denetimli Serbestlik
Denetimli serbestlik sistemi kapsamında cezası belirli bir düzeye inmiş kişilere elektronik kelepçe takılarak topluma uyumları denetlenebilir. Bu sayede kişi, topluma daha kolay entegre olurken kamuya yük olmadan cezasını çekebilir. Uygulama; eğitim, iş hayatı ve sosyal hayata katılımı da destekler.
Elektronik Kelepçe Kullanım Alanları
- Ev hapsi
- Denetimli serbestlik
- Yaklaşma yasağı uygulamaları
- Göçmen takibi
- Rehabilitasyon süreçleri
- Koruyucu ve önleyici tedbir kararları
Elektronik Kelepçe Takılması Şartları
Elektronik kelepçenin takılması için mahkeme kararı gerekir. Uygulama, genellikle suça yeniden eğilim riski düşük olan, sabit ikameti bulunan, çalışabilir durumda olan ya da cezasının bir kısmını tamamlamış bireyler için değerlendirilir. Ayrıca, kişi bu süreci kabul etmek zorundadır; zorla takılamaz.
Son yıllarda, elektronik kelepçe uygulamaları özellikle aile içi şiddet davaları ve kadına yönelik şiddetin önlenmesi konusunda gündeme gelmiştir. Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalarda bu sistemin etkinliğinin artırılacağı yönünde çalışmalar devam etmektedir.
